SWALI NA JIBU LA USHAIRI MODEL16012023001

​Soma shairi lifuatalo kisha ujibu maswali.

​​Hukuja hapa kwa wingi,
Vitimbi vya kila namna,
Kunambia nikuruzuku,
Kimwana awe mwenzio,
Hukumtwaa mwanangu,
Kisema mno walavu,
Vipi wangeuza ngoma,
Mapepo wampigia?

Siwe uloandaa,
Harusi ya kukata na shoka,
Masafu ya magari, yakilalama jua kali,
Hadi kanisani kungia, mimbari wa kusimama,
Kasema utamuenzi, hadi yenu mauko?
Vipi jicho lageukia, mitaani vipaa mwitu?

Hukunabia we fidhuli,
Mwanangu utamtunza?
Taandamana naye daima,
Ja chanda na pete?
Hukumwonjesha tamu, ya ulaghai huyuno?
Midisko wampleka, kizingizia mapenzi,
Vipi wamtezea shere, mwangu kumliza?

Lini taacha dhuluma hizino humfanyiazo,
Tuchukua lini majukumu,
Ya kumlea na vifaranga?
Huachi kulia u waya 
Wanao kitelekeza
Nadhiri zako za nitakipu promise,
Zi wapi mwana balaa?

Lini tafumbua maozi, uone huyu nduli,
Alotwala wengi wapendi,
Kwa jicho la nje kuwangia,
Imeanguka miamba mingapi, nayo ngangania kufia dodani,
Zinduka mwana zinduka,
Ailayo waangamiza.

​Maswali

• (a) Hili ni shairi huru.  Thibitisha. (al 2)
• (b) Mwandishi anaibusha masuala kadhaa ya kijamii. Yadokeze (al 2)
• (c) Bainisha nafsineni katika shairi hili (al 1)
• (d) Eleza toni ya utungo huu. (al 1)
• (e) Bainisha matumizi ya: - 
  • Mistari mishata
  • Mistari kifu
• (f) Eleza kwa kutoa mifano mbinu za kifasihi zilizotumika katika ushairi huu. (al 3)
• (g) Eleza vile mshairi alivyotumia idhini ya kishairi katika utungo huu.  (al 3)
• (h) Bainisha umuhimu wa maswali ya balagha yaliyotumika katika ushairi huu. (al 2)
• (i) Andika ubeti wa tatu kwa lugha tutumbi. (al 4)

majibu

Shairi la pili Majibu

• (a)
  
  • ​(i) Hakuna urari wa mishororo katika kila ubeti
  • (ii) idadi ya vipande hailingani katika kila mshororo
  • (iii) Hakuna mpangilio maalum wa vina.
  • (iv) Hakuna urari wa mizani katika kila mshororo 1x2
• (b) Masuala yanayoibuliwa na mwandishi.
  • (i) Dhuluma katika ndoa
  • (ii) Ukosefu wa uaminifu katika ndoa
  • (iii) Kutowajibika kwa waume
  • (iv) Tatizo la ukimwi. 1x2
• (c) Nafsineni katika ushairi.
  • (i) Mtaalam katika masuala ya ndoa;
  • (ii) Mzazi 
  • (i) Mshauri
  • (ii) Mlezi 1x1
• (d) Toni ya utungo huu.
  • (i) Malalamishi
  • (ii) kushauri
  • (iii) Kuzindua
  • (iii) Huzuni, hasira (ghadhabu)
• (e) Mistari mishata
  • (i) Hukuja hapa kwa wingi
  • (ii) Siwe uloandaa.
• Mistari kifu.
  • (i)  kusema hapa kwa wingi
  • (ii) Huachi kulia u waya
• (f) Mbinu za kifasihi
  • (i) maswali ya balagha
    • (a) Hakuja hapa kwa wingi?
    • (b) Vipi wangeuza ngoma, mapepo kunipigia?
    • (c) Vipi wamtezea shere, mwanangu kumuulizia?
  • (ii) Tashbihi
    • Taandama naye daima ja chanda na pete
  • (iii)  Utohozi
    • Walavu
    • midisko
    • Nitakipu promisi
  • (iv) Sitiara / jazanda
    • Vipaa mwitu – wasichana wengine
    • Nduli – ugonjwa hatari
    • Kifaranga – watoto
    • Miamba – watu mashuhuri
  • (iv) Kuchanganya ndimi; - nitakipu promise
  • (vi) Tashihisi / uhuishaji
    • Masafu ya magari yakilalama jua kali
    • Vipi jicho lagoukia mitaani vipaa mwitu?
    • Nadhiri zako za nitakipu promisi, zi wapi mwana 
  • (vii) Nahau / msemo
    • Kufia kidondani – kupata hasara unapofuata kitu unachokiona cha thamani.
    • -​ Kukata na shoka, kucheza shere. 1x3
• (g) Idhini ya kishairi iliyotumika.
  • (i) kuboronga sarufi / kufinyanga sarufi
    • Hadi kanisani kuingia – kuingia hadi kanisani
    • Hadi yenu mauko – hadi mauko yetu
    • Mwanangu kumuliza – kumuliza mwanangu.
  • (ii) Insksari.
    • Kunambia – ukaniambia
    • Wanao – wanawako
    • Tachukua – utachukua
  • (iii) Lahaja 
    • Huyuno
    • Mauko
    • Nitakupiku
    • Nduli
    • Maozi
    • Kuwangia
  • (iv) kikale
    • Tezea
    • Huyuno
    • Mauko
    • Nitakupiku
    • Kuwaingia
    • Maozi
  • (iv) Tabdila
    • Twala twaa 
    • Inkisari – taacha 1x3
• (h) Umuhimu wa maswali ya balagha
  • Kuleta msisitizo wa ujumbe unaoangaziwa
  • Kumfanyia tashtiti mwanaume kwa yale anayotenda
  • Kumzindua mwanamume aweze kutekeleza majukumu yake ya ndoa   1x2
• (i) Wewe mjeuri uliniahidi ungemtunza mtoto wangu na ungeishi naye daima mapenzi ya dhati lakini ulimwingiza kwenye mapenzi ya hila kwa kumpeleka disko.  Kwa nini unamchezea shere mwanangu kwa kumliza = 1x4