USHAIRI MASWALI NA MAJIBU MODEL13122022002

Soma shairi na kujibu maswali

Huketi mahali tuli, nikaaza peke yangu
Na niazalo ni hili, lililo moyoni mwangu
Naifikiri ajali, siku ya kunyoka kwangu
Naliliya roho yangu, itakufa iyondoke

Itakufa initoke, katika jasadi yangu
Ndugu zangu niwepuke, kwa kadhwa ya Bwana M’ngu
Kitandani waniweke, wanioshe ufu wangu
Naliliya roho yangu, itakufa iyondoke

Tanyoshwa sina kauli, waliye wendani wangu
Wanitakase muwili, sina langu wala changu
Sanda ikisha waswili, wanikafini wenzangu
Naliliya roho yangu, itakufa iyondoke

Nikisha sanda kutiwa, iletwe jeneza yangu
Nitiwe kwa kupokewa, na mikono ya wenzangu
Wende nami sawa sawa, hadi baiti ya M’ngu
Naliliya roho yangu, itakufa iyondoke

(A. Nassir, ‘Maskini roho Yangu,’ Malenga wa Mvita, 1971:170)

---

Maswali
(a) Kwa kuzingatia vina taja bahari ya shairi hili.  (alama 1)
Ukara (1x1=1)
(b) Orodhesha mifano ya uhuru wa kishairi iliyotumika na sababu zake.    (alama 3)
● Lahaja
Nikaaza – nikawaza (kudhirisha ubingwa / asili / usuli/utamu/ladha
● Tabdila/tafsida
Naliliya – nalilia 
(kudumisha mdundo/mapigo ya kisauti / ainisha mapigo)
● Inksari
Niwepuke – niwaepuke
(kudumisha urari wa mizani)
● Kufinyanga lugha kisarufi
Nikisha sanda kutiwa – Nikisha kutiwa sanda. 
(kudumisha urari wa vina)
*Mwalimu atathmini  jibu la mwanafunzi [3 x 1 = 3]
(c) Shairi hili linajitosheleza. Thibitisha kwa kutolea mifano mitatu.      (alama 3)
[shairi hujitosheleza kimaana na kimuundo]
(i) Kimaana – ujumbe kwamba nafsineni analilia roo yake siku atakapokufa umejitokeza wazi katika shairi lote. Kila ubeti wajenga maana hiyo.Ninaililia roho yangu itakapotengana nami baada ya kufa/kifo change.  (4 x 1 = 4)
(ii) Kimuundo; kila kipengee ni hoja.
Kuna urari wa:
● Vina katika ubeti (kivyake)
● Mizani 8:8
● Mishororo minne minne katika kila ubeti
● Vipande: ukwapi na utao   (2 x 1= 2)
(d) Andika ya ubeti wa kwanza kwa lugha nathari.    (alama 2)
Huwa ninakaa pahali peke yangu na kuwaza.
Kile ninachofikiria kimo moyoni mwangu. Jambo ambalo huwa ninafikiria juu 
yake ni kuhusu  siku ya kufariki kwangu(bila kutarajiwa / kupangia). [2 x 1 = 2)
(e) Changanua vipengele vya kimtindo vyovyote vitatu katika utungo huu.                (alama 3)
(i) Jazanda:
 Siku ya kunyoka  –  siku ya kifo
(ii) Uzungumzi nafsia. 
Matumizi ya nafsi ya kwanza: Huketi mahali tuli, nikaaza peke yangu.
(iii) Tashihisi /uhaishaji/uhuishi 
Sanda ikisha waswili itakufa iyondoke.
(iv) Mjalizo [ni matumizi kuleta msisitizo sina langu wala changu, [kama nipe nikupe, nishike nikushike]
Sina langu sina changu
(v) Takriri
      Sawa sawa
      Kibwagizo
      Silabi
(vi) Utohozi
       Wanikafini – put in coffin
(3 x 1 = 3)
(f) Dhihirisha matumizi ya taswira.            (alama 3)
(i) Taswira Mwendo
 wende nami sawa sawa, hadi baiti ya M’ngu / sanda ikisha waswili.
(ii) Taswira oni. 
Huketi mahali tuli, nikaaza peke yangu.
(iii) Mguso
Wanitakase muwili
Nitiwe kwa kupokewa, na mikono…..
(iv) Taswira hisi
Naililia roho yangu
Wanitakase muwili
(3 x 1 = 3)
(g) Tolea mifano mitatu ya takriri zilizotumika.                       (alama 3)
(i) Maana
Nitiwe kwa kupokewa, na mikono ya wenzangu
(ii) fungu la maneno / mshororo
Nalilia roho yangu, itakufa iyondoke
(iii) Takriri silabi
na - naliliya
- naililiya
- naifikiri nk
Takriri ya vina vya mwisho na kati
(iv) Takriri ya neno:
M’ngu
Sanda
Sawa sawa
(3 x 1 = 3)